WŁOCŁAWEK

Pierwszą fabrykę fajansu Włocławską Fabrykę Wyrobów Fajansowych założono w 1873 r. przy ul. Żelaznej (obecnie ul. Kościuszki).

Materiał do wyrobu glinki fajansowej sprowadzano drogami wodnymi z Halle w Niemczech.

Zakład został zniszczony na skutek pożaru w 1880 r. W 1882 r. fabrykę nabyli, odbudowali i zmodernizowali Józef Teichfeld i Ludwik Asterblum. Funkcjonowała pod nazwą Włocławskie Fabryki Fajansu Teichfeld i Asterblum.

Początkowo podobnie jak poprzedni właściciele materiał sprowadzali z Halle, by później zacząć sprowadzać szlamowaną glinę z Rosji. W 1880 r. powstała również przy ul. Żelaznej kolejna niewielka fabryka fajansu – Nowa Włocławska Fabryka Fajansu Engelman i Schreier. Wyroby tego zakładu uchodziły za najlepsze ze wszystkich włocławskich fajansarni. W 1885 zakład został rozbudowany, a w 1987 wydzierżawiony przez Leopolda Czamańskiego, który rok później stał się jego właścicielem.

Od 1891 r. fabryka funkcjonowała pod nazwą Nowa Włocławska Fabryka Fajansu Leopold Czamański. Po śmierci Czamańskiego (1893) prowadzili ją jego spadkobiercy. W 1923 zawiązała się nowa spółka pod nazwą Włocławska Fabryka Fajansu Leopold Czamański i S-ka. Spółka Akcyjna. Oba największe zakłady były do siebie bardzo zbliżone, nie tylko pod względem położenia na tej samej ulicy.

Od lat 20. XX wieku produkowały nawet podobne wzory naczyń. Czasami realizowały te same zamówienia, a produkty można było odróżnić jedynie po sygnaturze na spodzie produktu. Oprócz tych dwóch największych zakładów w 1894 r. powstała przy ul. Starodębskiej trzecia fabryka pod nazwą Włocławska Fabryka Fajansu „Keramos”. Zbankrutowała w 1907 r. i na licytacji została kupiona m.in. przez Asterbluma i braci Czamańskich, stąd też dekoracja na wyrobach podobna była do tej z największych zakładów ceramicznych w mieście. Funkcjonowała do 1924 r.

W 1922 r. koszary wojskowe przy placu Staszica zaadaptowano na potrzeby Polskiej Fabryki Fajansu Braci Cohn i S-ka. Kryzys gospodarczy lat 30. XX w. przerwał produkcję. W 1937 r. została wydzierżawiona przedsiębiorcy z Będzina Alojzemu Czarnieckiemu. W 1938 zawarto umowę spółki Zakłady Ceramiczne A. Czarniecki i S-ka.

Po wybuchu II wojny światowej obie fabryki przy ul. Żelaznej przejęto na rzecz Rzeszy i połączono w jeden zakład Industrie Werke Leslau. Odrębnym zakładem również zarządzanym przez Niemców były dawne Zakłady Ceramiczne A. Czarniecki i S-ka (Keramische Werke).

Po wojnie wszystkie zakłady zostały przejęte przez władze komunistyczne i połączone w jedno przedsiębiorstwo pod nazwą Polskie Zjednoczone Fabryki Fajansu, przemianowane w 1956 r. na Włocławskie Zakłady Fajansu im. Rewolucji 1905 r. W 1959 r. w zakładzie usytuowanym przy ul. Staszica (Zakład nr 2) uruchomiono produkcję porcelitu stołowego na potrzeby zakładów żywienia zbiorowego. W 1967 r. wybudowany został nowoczesny zakład przy ul. Płockiej – Fabryka Porcelany. 1 stycznia 1973 r. wszystkie zakłady (fajansu, porcelitu i porcelany) połączono i zmieniono nazwę na Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej.

W rezultacie transformacji ustrojowej po 1989 r. nastąpił koniec produkcji fajansu we Włocławku. W 1991 r. fabryka zakończyła działalność i została zamknięta. Dziesięć lat po zakończeniu działalności z inicjatywy byłych pracowników Jerzego i Ewy Szanowskich rozpoczęto budowę nowej fabryki na terenie dawnej cegielni przy ul. Falbanka. Produkcję fajansu rozpoczęto w 2002 r. pod nazwą Fabryka Fajansu Włocławek. Zatrudnienie pracowników dawnej fabryki, a w szczególności malarek, dawało gwarancję autentyczności wyrobów. Zróżnicowana produkcja ponad 300 form z tradycyjnymi zdobieniami trwała do 2020 r., kiedy ze względu na pandemię Covid-19 została wstrzymana.

Reaktywacji podjął się w 2021 r. miejscowy przedsiębiorca Tyberiusz Rajs. Fabryka wznowiła wytwarzanie kultowych modeli, ale systematycznie zaczęła wprowadzać na rynek również nowe fasony fajansowych wyrobów użytkowych i dekoracyjnych. Odtworzenie twórczości stało się możliwe dzięki podjęciu współpracy z doświadczonymi malarkami ceramiki, które z zakładem związane były również przed laty.

Ważnym krokiem w działalności fabryki fajansu było rozpoczęcie w 2022 roku wytwarzania ręcznie malowanej biżuterii Fajansowe.love, na której znalazły się dekory kujawsko-dobrzyńskie znane z wyrobów stołowych czy figurek. Obecnie fabryka pod nazwą Fabryka Fajansu Włocławek Tyberiusz Rajs kontynuuje produkcję na włocławskiej Falbance, gdzie prowadzi sprzedaż hurtową i spersonalizowaną. Sprzedażą detaliczną produktów zajmuje się sieć punktów dystrybucyjnych w całej Polsce.